Jedna od najstarijih proslava na svetu, doček Nove godine, ima razne forme, od tradicionalnih do nekih čudnijih, ali većini je zajedničko to što ljudima omogućava da se malo opuste nakon duge i naporne godine.
I kod Srba, ovo slavlje je prastari religijski, društveni i kulturni događaj. Mnogi današnji običaji samo su osavremenjeni stari i paganski, koje su stari Sloveni doneli iz svoje postojbine, a kasnije obogatili običajima starosedelaca.
U našim krajevima Nova godina počinje da se slavi najverovatnije tek od devetog veka, kad je većina Južnih Slovena primila hrišćanstvo.
Srpski stari običaji spoj su staroslovenske i starobalkanske tradicije kažu etnolozi. Praznik Kalende ili Koleda mnogi naučnici dovode u vezu sa praznovanjem Nove godine. To je prvi dan meseca od čega potiče i reč “kalendar”. Smatra se da je to prvobitno bio dan mladog meseca.
Kalende su nasleđene iz rimskog kalendara i svetkovale su se tokom srednjeg veka u celoj Evropi. Vremenom, Koleda kao praznična oznaka, prešla je i na sam praznik Božić.
Proslavljanje Nove godine je nastalo od svetkovine rađanja Sunca, a svi običaji imali su za cilj – da se »pomogne« suncu da nadvlada mrak i hladnoću, da se priroda ponovo probudi. Prskalice palimo umesto novogodišnje vatre, koja je nekad »pomagala« suncu da savlada mrak.
Tokom istorije, kako su se menjali religijski sistemi, menjali su se i kalendari, pa i dan kada se dočekuje Nova godina. U Srbiji su Nove godine stizale na Božić, i ređe na Srpsku novu godinu. Na selu se do Drugog svetskog rata proslavljao Badnji dan i Božić, potom Mali Božić ili Sveti Vasilije, praznik poznat danas i kao Srpska, pravoslavna, Nova godina
Kićenje jelke u našim krajevima je novijeg datuma. Dolazi iz severnih krajeva današnje Vojvodine, početkom 20. veka, sa kulturom nemačkog stanovništva. Pretpostavlja se da je ovaj običaj došao u Nemačku u 16. veku iz Indije, u kojoj je i ranije bilo poznato kićenje drvceta svećama, i koje se tamo zvalo »drvo života«. Malo je poznato da se zeleno drvo – jelka, poistovećuje sa badnjakom.
Uvođenjem u službenu upotrebu gregorijanskog kalendara 1919. godine, prva Jugoslavija je ustanovila i za Srbe 1. januar kao prvi dan Nove godine, otkad se on kod nas praznuje kao državni praznik..
Nova godina je dan kada po solarnim i sličnim kalendarima počinje sledeći kalendarski, datumski, ciklus, odnosno to je prvi dan u sledećoj godini.
U svim kulturama koje koriste godišnje kalendare dolazak nove godine se proslavlja kao praznik. U današnje doba, većina zemalja je prihvatila računanje vremena po gregorijanskom kalendaru i početak nove godine računa od 1. januara. Proslava Nove godine je u Jugoslaviji poseban značaj počela da dobija posle Drugog svetskog rata kada se pokušao suzbiti značaj koji je veliki deo hrišćanskog stanovništa sa tih prostora pridavao proslavi Božića, tako što se pažnja usredsredila na do tada manje proslavljanu i religiozno nepopularnu „Novu godinu“. Ovim se sa jedne strane izbegla (mada po nekima samo prividno) jedna manifestacija podvojenosti zbog kalendara stanovništva na religijskoj osnovi, ali se sa druge strane, po mišljenjima dela Jugoslovena, nepravedno stvarala opšta neprijateljska atmosfera prema onima koji su se odlučivali da nastave sa tradicijom proslave Božića. Ipak, može se primetiti da je u verski i kulturno heterogenoj zemlji bilo zgodno imati zajednički praznik, kao što je međunarodna Nova godina.
Proslavljanje Nove godine na dan koji je gregorijanskim kalendarom označen kao prvi januar nije oduvek bilo prisutno; naime mnoge kulture su smenu godina, pre nego što se ustalio današnji običaj, obeležavale u proleće ili jesen. U hrišćanskim sredinama, prvi januar (grigorijanskog ili julijanskog kalendara) je takođe poznat kao dan na koji je Isus Hristos obrezan. U Pravoslavlju, Crkvena nova godina se slavi 1. septembra po julijanskom kalendaru (14. septembra po gregorijanskom), kao dan početka liturgijskog ciklusa.
Korišćeni prilozi Telegrafa i Blica
FOTO „MOJNOVISAD“COM
